Logo Centrum Wspierania Rad Pracowników

Wyzwania europejskich rad zakładowych

Uwaga! To jest archiwalna aktualność przeniesiona ze starej strony – mogą występować techniczne problemy w sposobie wyświetlania treści

W 2016 roku minęło 10 lat od rozpoczęcia działalności rad pracowników w Polsce. Podsumowanie dekady nie zapiera tchu w piersiach. Poziom dialogu wewnątrzzakładowego nadal pozostawia wiele do życzenia. Jak z tymi samymi wyzwaniami radzą sobie europejskie rady zakładowe (ERZ)?

W 2016 roku minęło 20 lat od wejścia w życie dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie ERZ. Początki europejskich rad zakładowych sięgają połowy lat 80. XX wieku. Pierwsze porozumienie tego rodzaju zostało podpisane w 1985 roku z zarządem francuskiego Thompsona, jeszcze przed wprowadzeniem oficjalnych regulacji. Dyrektywę określającą powstawanie i działalność europejskich rad zakładowych ogłoszono 22 września 1994 roku. Ówczesnym członkom Unii Europejskiej pozostawiono dwa lata, do 22 września 1996 roku, na zaadaptowanie jej do krajowych porządków prawnych (w Polsce od 2004 roku).

Potrzeba powołania nowej organizacji pracowniczej wynikała z międzynarodowego charakteru coraz większej liczby firm. Proces rozszerzania Unii Europejskiej stwarzał ponadnarodowym przedsiębiorstwom okazję do rozwoju na kolejnych zagranicznych rynkach. Celowość powołania nowego ciała, które reprezentowałoby i angażowało pracowników na poziomie europejskim, sygnalizowała m.in. Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (EKZZ).

Wady nowej dyrektywy

Podobnie jak to było w Polsce w przypadku implementacji dyrektywy o radach pracowników, po ogłoszeniu dyrektywy dotyczącej ERZ również zaczęto zgłaszać jej wady i domagać się ich usunięcia.

W 2009 roku wprowadzono zmiany do dyrektywy o ERZ. Do porządków prawnych poszczególnych krajów miały zostać przeniesione do 2011 roku.

Zdaniem Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych wiele ważnych postulatów spełniono jedynie częściowo. EKZZ przygotowała specjalny raport w oparciu o sondaż przeprowadzony od jesieni 2015 roku do wiosny 2016 roku. W realizację projektu zaangażowano m.in. reprezentujących związki zawodowe koordynatorów ERZ, ekspertów ds. ERZ z krajowych konfederacji związkowych 13 państw UE.

Wprowadzone zmiany

Główne (z punktu widzenia EKZZ) ulepszenia dotyczą przede wszystkim następujących sześciu aspektów:
  1. Bardziej precyzyjne definicje, w szczególności w zakresie informacji i konsultacji.
  2. Pewne postępy w wyjaśnianiu ponadnarodowych kompetencji ERZ.
  3. Bardziej przejrzyste powiązania pomiędzy poziomem europejskim i krajowym w procedurach informacyjnych i konsultacyjnych.
  4. Udzielenie ERZ bardziej przejrzystego mandatu jako reprezentantów interesów pracowników na poziomie europejskim.
  5. Wzmocniona rola i rozszerzone uprawnienia związków zawodowych w zakresie uczestnictwa w ustanawianiu ERZ i ich codziennej działalności (pełnienie funkcji doradczej).
  6. Nowe przepisy dotyczące ustanawiania ERZ, gwarantujące wyższą jakość porozumień.

Zdaniem uczestników sondażu przekształcona dyrektywa nie przyczyniła się do wzrostu liczby ERZ. Zauważono pozytywne oddziaływanie na jakość działania rad, szczególnie w zakresie dostępu do szkoleń. W niektórych przypadkach stała się również bodźcem do renegocjowania porozumień.

Szkolenia są często uważane za problem lokalny, a niektóre kraje nie chcą przyznać prawa do nich pracownikom. W większości renegocjowanych porozumień prawo do szkoleń zostało zdefiniowane w sposób bardziej przejrzysty.

(Koordynator ERZ w IndustriALL, Słowacja)

Nowe wyzwania

Z badania wynika jednak, że sytuacja nadal pozostawia wiele do życzenia.

[…] dyrektywa w sprawie ERZ nadal nie jest odpowiednia do celu. Nawet jeżeli jej przekształcona wersja z 2009 r. przyniosła szereg wyjaśnień i ułatwień procesów informacji i konsultacji, wpływając pozytywnie na nowe porozumienia zawarte w okresie po 2009 r., z punktu widzenia związków zawodowych ogólny obraz pozostaje niezadowalający: przeważająca większość ERZ nadal nie funkcjonuje zgodne z głównymi celami dyrektywy, a jej podstawowe przepisy nie są wdrażane zgodnie z intencjami twórców. W rezultacie, większość ERZ nie jest w stanie w pełni odgrywać swojej roli pod względem informacji i konsultacji w ramach zarządzania zmianą i restrukturyzacją na poziomie przedsiębiorstwa.

[…] przekształcona dyrektywa nie wyeliminowała przepaści pomiędzy ERZ uznawanymi za funkcjonujące sprawnie a pozostałymi. […] sprawnie funkcjonujące ERZ poczyniły dalsze postępy w ciągu ostatnich ośmiu lat, w szczególności wykazując się większym profesjonalizmem przy organizowaniu konsultacji z zarządem, co wpłynęło pozytywnie na negocjowanie umów ponadnarodowych ustanawiających, wzmacniających i instytucjonalizujących powiązania pomiędzy poziomem europejskim i lokalnym reprezentacji i działań związkowych, a także wzmacniania integracji ERZ z szerszą strukturą różnych form uczestnictwa pracowników na wszystkich szczeblach hierarchii przedsiębiorstwa.

[…] wpływ dyrektywy przekształconej na funkcjonowanie i jakość tych ERZ, które nadal nie działają w sposób zadowalający, był ograniczony. Pozytywne efekty odnotowano głównie w zakresie aspektów formalnych i technicznych, takich jak procedury i zasady ustanawiania ERZ, składu specjalnego zespołu negocjacyjnego lub prawa do szkoleń.

Przekształcona dyrektywa tylko w niektórych aspektach działania ERZ wniosła pewne ułatwienia. Do osiągnięcia zakładanych przez europejskie rady celów wciąż jest daleko.

Zachęcamy do zapoznania się z wszystkimi wynikami sondażu

Europejskie rady zakładowe oceny i wymagania, sprawozdanie dla EKZZ

źródło: Europejskie rady zakładowe oceny i wymagania, sprawozdanie dla EKZZ, maj 2016 [dostęp: 2 lutego 2017].