Różnice między związkami zawodowymi a radą pracowników

Uwaga! To jest archiwalna aktualność przeniesiona ze starej strony – mogą występować techniczne problemy w sposobie wyświetlania treści

Ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzeniu z nimi konsultacji została uchwalona w 2006 r. Jednomyślnie przez wszystkie kluby parlamentarne. Od początku była traktowana, jako dziecko niechciane, narzucone Dyrektywą 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiającą ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej określonej w dyrektywie.

Polskie centrale związków zawodowych nie chciały rad pracowników, obawiając się, że będą dla nich konkurencją, a nie partnerem. Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy te obawy były uzasadnione porównując zasady działania jednych i drugich.

Rada pracowników:

Rada pracowników jest organem służącym do przeprowadzania dialogu w przedsiębiorstwie, zdobywania informacji na kluczowe tematy, takie jak:
Działalność i sytuacja ekonomiczna pracodawcy oraz przewidywane w tym zakresie zmiany
Stan, struktura i przewidywane zmiany zatrudnienia oraz działania mające na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia.
Działania, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnieni.

Związek zawodowy:

Jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw interesów zawodowych i socjalnych (art.1)
Związki zawodowe reprezentują pracowników i inne osoby, o których mowa w (art. 2) A także bronią ich godności praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych (art.4.).
Na zasadach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach odrębnych, związki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących interesów pracowników, emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin(art.8).

Związki zawodowe nie mają uprawnień, żeby dostać pewne informacje, natomiast rada pracowników tak.

Działania związków zawodowych są ukierunkowane na obronę pracownika w sposób indywidualny. W przypadku groźby zwolnienia, w sprawie wynagrodzeń dysponują narzędziami nacisku, jak pikiety, strajki.

Inne zadania mają rady pracowników. Ich rola polega na pozyskiwaniu informacji, konsultowaniu, prowadzeniu dialogu z pracodawcą w perspektywie całego przedsiębiorstwa. Rady pracowników nie zajmują się sprawami pojedynczych osób. Uzyskane przez rady pracowników informacje są analizowane i wykorzystywane do poznawania polityki kadrowej, finansowej i rozwojowej firmy.

Członkowie rad pracowników, jako pierwsi z załogi powinni dowiadywać się o planowanych zmianach w rozmiarze i strukturze zatrudnienia, przenoszenia produkcji do innego zakładu, poziomie zysków i strat przedsiębiorstwa.

Uzyskane przez rady pracowników informacje, powinny posłużyć do rozpoznania przez załogę perspektyw stojących przed przedsiębiorstwem. Istnieje wiele przykładów, które potwierdzają, jak potrzebne są rady pracowników, których celem jest m.in. pozyskiwanie i przekazywanie informacji. Dobrze działająca rada pracowników jest jednym z elementów budowania wiarygodności i przewagi konkurencyjnej firmy.

Ciało to ma umocowanie w prawie europejskim. W sferze pozyskiwania informacji uprawnienia rady są bardziej sprecyzowane, a co za tym idzie łatwiejsze do wyegzekwowania niż informacje, które może pozyskać związek. Natomiast rada pracowników nie ma środków do oddziaływania na zakładową organizację związkową. Obecnie formalnie zasada ta działa również w druga stronę, jednakże nie ma żadnych przeszkód, by inicjatywa powołania rady została zgłoszona przez pracowników – członków związku. Podobnie ustawodawca nie przewiduje zakazu łączenia funkcji związkowej z byciem kandydatem czy członkiem rady pracowników. Innymi słowy, związek zawodowy poprzez mobilizację swoich członków może w sposób faktyczny, (choć nieformalny) wpłynąć na utworzenie rady oraz jej skład. Radę mogą tworzyć działacze związkowi, którzy będą wówczas występowali w stosunku do pracodawcy w podwójnej roli – raz, jako przedstawiciele organizacji związkowej, a raz, jako członkowie rady pracowników.

Kompetencje rady pracowników ograniczają się do pozyskiwania informacji o działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy oraz konsultowania struktury zatrudnienia oraz działań, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy. W szczególności, rada pracowników nie ma środków nacisku na pracodawcę ani nie może zablokować podejmowanych działań. Dlatego pracodawca, który chce rozwiązać z etatowcem umowę o pracę, a w zakładzie nie działa związek zawodowy, swoich poczynań kadrowych nie musi konsultować z radą.

Harmonijna współpraca związków zawodowych z radami oprócz obrony interesów pracowników i firmy ma jeszcze dodatkowy walor. Wzmacnia siłę załogi i nie pozostawia pracodawcy miejsca na manipulacje i prowokowanie konfliktów wewnątrz przedsiębiorstwa.

W zakładach pracy, w których z różnych względów nie istnieją struktury związkowe. Często członkowie załóg nie chcą być „zaszufladkowani”, jako działacze związkowi. A odczuwają potrzebę czynnego włączenia się w funkcjonowanie przedsiębiorstwa i chcą mieć informacje o firmie i wspierać jej rozwój. Wówczas najlepszą alternatywą jest rada pracowników.

Rady pracowników to unikalna szansa na pojawienie się wśród pracowników myślenia nie związkowego, w kategoriach dobra wspólnego, którym jest przedsiębiorstwo. Warto z niej skorzystać, bo jest to szansa na sukces.