Zmiany w ustawie o radach pracowników

Uwaga! To jest archiwalna aktualność przeniesiona ze starej strony – mogą występować techniczne problemy w sposobie wyświetlania treści

W lipcu 2009 roku weszła ważna nowelizacja zmieniająca zasady wyborów do rad pracowników. Do tej pory o składzie rady, wybieranej w zakładach prywatnych zatrudniających powyżej 50 pracowników, najczęściej decydowały reprezentatywne na terenie przedsiębiorstwa organizacje związkowe. Nowelizacja zmieniła to. Teraz przedstawicieli do rady będzie wybierać cała załoga.

Kwestia ta jest tym bardziej istotna, że wielu radom pracowników w 2010 roku ubiega kadencja i będą się musiały odbyć wybory. Do tej pory Inicjatywa Pracownicza uważała rady za atrapę pracowniczej demokracji z powodu ich niewielkich kompetencji oraz przede wszystkim faktu, iż w zasadzie wyznaczane były przez duże centrale związkowe. Wobec zmiany trybu powoływania rad sądzimy, że w niektórych przypadkach mogą one stać się narzędziem w obranie praw pracowniczych.

Wprowadzenie przez rząd zmian w ustawie o radach pracowników jest oczywiście częścią ataku na związki zawodowe i próbą dalszego „cięcia” ich kompetencji. Biorąc jednak pod uwagę, iż w wielu zakładach związki faktycznie kolaborują z pracodawcami, zmiana ustawy daje szansę na powołanie alternatywnej względem biurokratycznych struktur związkowych, reprezentacji załogi.

Rady pracowników działają na postawie ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 roku o informowaniu pracowników i przeprowadzeniu z nimi konsultacji. Nowelizacja ustawy została uchwalona 22 maja 2009 rok

Gdzie i jak są tworzone rady pracowników?

Rady pracowników powstają w zakładach zatrudniających powyżej 50 osób. Rad pracowników nie powołuje się w zakładach państwowych, przedsiębiorstwach mieszanych zatrudniających powyżej 50 osób i państwowych instytucjach filmowych, gdyż tam tę rolę spełniają rady pracownicze (art. 1.1. wyżej wymienionej znowelizowanej ustawy). Wybory rady pracowników organizuje pracodawca na pisemny wniosek co najmniej 10% pracowników (art. 8).

Pracodawca zobowiązany jest do zorganizowania wyborów członków kolejnej Rady Pracowników co najmniej na 14 dni przed upływem kadencji (art. 11.5.).

Ilość członków rady pracowników

Ilość członków Rad Pracowników uzależniona jest od liczby zatrudnionych pracowników i tak:

3 członków Rady- od 50 do 250 pracowników
5 członków Rady- od 251 do 500 pracowników
7 członków Rady- powyżej 500 pracowników. (art. 3)

Rada Pracowników może ustalić z pracodawcą inną ilość członków Rady niż podane powyżej ale nie mniej niż 3 (art. 5 ust 2 pkt. 1).

Kandydaci i ich zgłaszanie

Kandydować może każdy pracownik, który przepracował u danego pracodawcy co najmniej rok. Ta klauzula nie obowiązuje, gdy pracodawca działa krócej niż rok (art. 9 pkt. 2). Nie mogą kandydować prezesi, ich zastępcy, główny księgowy, radca prawny i pracownicy młodociani (art. 9 pkt. 3). Kandydaci do rady pracowników są zgłaszani na piśmie do komisji wyborczej mając poparcie co najmniej 10 pracowników gdy pracodawca zatrudnia do 100 osób, lub mając poparcie co najmniej 20, gdy jest powyżej 100 zatrudnionych pracowników. (art. 4 ust. 4).

Ważność wyborów

Wybory są ważne jeżeli wzięło w nich udział co najmniej 50 proc. załogi (art. 10 ust. 5). Jeżeli nie było frekwencji to za 30 dni przeprowadza się ponowne wybory, ważne wtedy bez względu na ilość pracowników biorących w nich udział (art.10 ust. 6).

Ochrona i kadencja

Kadencja rady trwa 4 lata. (art. 11 pkt. 1). Członkowie Rady objęci są ochroną przed zwolnieniem na czas trwania kadencji, z tym że pracownicy zatrudnieni na czas określony- do czasu trwania umowy jeżeli kończy się ona w czasie kadencji Rady. (art17)

Kompetencje rady

Kompetencje rady określa art. 13 ustawy. Przede wszystkim polega ona na dostępie do informacji na temat działalności firmy i sytuacji ekonomicznej, przewidywanych w tym zakresie zmian; informacji na temat stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia; zmian które mogą doprowadzić do istotnych zmian w organizacji pracy.

Aby uzyskać informacje rada powinna złożyć odpowiedni pisemny wniosek. (art. 13.2.). Rada też konsultuje (art. 14) decyzje i składa swoje opinie, powołuje ekspertów (art. 15).

Inne kwestie

Koszt wyborów i działalność Rady finansuje pracodawca (art. 6). Pierwsze posiedzenie Rady zwołuje pracodawca w terminie 30 dni od dnia wyboru Rady . Na tym posiedzeniu Rada ustala swój regulamin i wybiera przewodniczącego (art. 11).

Członkostwo w Radzie ustaje w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji, lub wniosku w sprawie ustania członkostwa podpisanego co najmniej przez 50 % pracowników zatrudnionych u pracodawcy co najmniej przez 6 miesięcy (art. 12 pkt. 1).

Opracowanie: Marcel Szary, Jarosław Urbański

Źródło: Ogólnopolski Związek Zawodowy Inicjatywa Pracownicza