Kolejne wątpliwości, kolejnego wcielenia projektu o sygnalistach
Komitet ds. europejskich w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów rozesłał do ministerstw "tekst ostateczny" projektu tzw. ustawy o sygnalistach. Do tego tzw. tekstu ostatecznego (przynajmniej na chwilę obecną) ministerstwa zaangażowane w dość krótkie konsultacje zgłosiły na początku stycznia br. szereg uwag. Co było przedmiotem wątpliwości?
Art. 3. projektu zawiera w sobie zbyt wąski zakres przedmiotowy. Wymienia enumeratywnie 15 dziedzin prawa, w zakresie których można będzie zgłaszać naruszenia. Znalazła się tutaj sfera zamówień publicznych, ochrony środowiska, rynku wewnętrznego UE czy chociażby sfera interesów finansowych Skarbu Państwa. Konieczność poszerzenia zakresu przedmiotowego wynika choćby z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (Guja przeciwko Mołdawii, nr 14277/04 z 12 lutego 2008 r., czy Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy nr CM/Rec(2014)7 z 30 kwietnia 2014 r. o ochronie sygnalistów. Jeśli nic się nie zmieni zbyt wąski zakres przedmiotowy art. 3 projektu ustawy może stać się w przyszłości przyczyną stwierdzania przez trybunał naruszeń art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Brak jest również wyraźnego dookreślenia korelacji ochrony należnej sygnalistom ze zgłoszeniem naruszenia prawa, które stanowi zagrożenie lub szkodę dla interesu publicznego.
Zwraca się uwagę na nieprecyzyjność zapisów art. 16 ust. 1 projektu, który mówi o wyłączeniu odpowiedzialności sygnalisty m.in. za zniesławienie czy naruszenie dóbr osobistych w sytuacji, gdy "zgłaszający miał uzasadnione podstawy, by sądzić, że zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa zgodnie z ustawą".
Państwowa Inspekcja Pracy zwróciła uwagę na fakt, że tak naprawdę projekt w swojej treści nie precyzuje, jakie konkretnie organy publiczne miałyby być właściwe do rozpatrywania zgłoszeń od sygnalistów. Projekt ustawy nadmienia co prawda, że PIP miałby przyjąć funkcję centralnego organu przyjmującego naruszenia prawa, ale konkretów brak. Należy zgodzić się ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy, że wpisanie do ustawy konkretnych zapisów odnośnie właściwości przyjmowania zgłoszeń w poszczególnych dziedzinach prawa jest jednym z najbardziej kluczowych kwestii, które powinny znaleźć się w projekcie.
Pewne rozbieżności pojawiają się także w kwestii sfinansowania całej procedury zgłaszania naruszeń prawa opisywanej w projekcie ustawy. Fundusze miałyby bowiem pochodzić z budżetu Państwowej Inspekcji Pracy. Problem tkwi w tym, że na etapie planowania budżetu tej instytucji nikt tych środków nie zaplanował. Naturalnym wydaje się być fakt, że wraz z nowymi przepisami przybędzie obowiązków. Co za tym idzie pojawi się konieczność rozszerzenia składu osobowego PIP. Pytanie skąd wziąć na to środki.
Fundusze będą się musiały znaleźć na nowe stanowiska pracy w sądach. Jest duża szansa, że przepisy o sygnalistach spowodują zwiększenie w sądownictwie powszechnym liczby spraw z zakresu prawa pracy.
Jak podaje Dziennik Gazeta Prawna ("Niedopracowane przepisy o sygnalistach wymagają korekt", 02.01.2023 r.):
- 4,2 tys. dużych pracodawców, zatrudniających powyżej 250 pracowników, będzie miało obowiązek stworzenia systemu wewnętrznego zgłaszania naruszeń, w ciągu 2 miesięcy od wejścia w życie ustawy o sygnalistach
- 123 tys. małych i mikroprzedsiębiorstw działających w sektorze finansowym również dotyczy ten obowiązek
- 27,2 tys. średnich firm zatrudniających od 50 do 249 pracowników będzie musiało wdrożyć wewnętrzne kanały zgłaszania naruszeń do 17 grudnia 2023 r.
Projekt tzw. ustawy o sygnalistach jakiś czas temu ugrzązł w Komitecie do spraw europejskich Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Nie wiadmo kiedy stanie się przedmiotem obrad na posiedzeniu plenarnym Sejmu.
Przygotowano w ramach projektu Centrum Wspierania Rad Pracowników dofinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022–2033.
