Sygnalista w firmie

Informowanie o różnych nieprawidłowościach pojawiających się w firmie jest ważną rzeczą z perspektywy dobrostanu pracowników. Właśnie tę funkcję pełni sygnalista. Jego zadaniem jest zgłaszanie sytuacji, które wydają się być wątpliwe pod względem etycznym lub prawnym. Zwraca się on wtedy do przełożonych (zgłoszenie wewnętrzne) lub nawet do organów ścigania (zgłoszenie zewnętrzne), które następnie rozpatrują daną sprawę. W ostateczności mamy do czynienia z ujawnieniem publicznym, czyli zgłoszeniem sprawy do mediów.

Sygnalista - czemu jest potrzebny?

Stosunek do znaczenia sygnalisty w miejscu pracy bywa ambiwalentny. Nie każdy podchodzi optymistycznie do wizji konsekwentnego wychwytywania i zgłaszania naruszeń w miejscu pracy - pracownicy obawiają się zemsty ze strony pracodawców, ci z kolei chcieliby zamiatać pewne niewygodne sprawy pod dywan. Jednakże w swych założeniach podstawową motywacją działalności sygnalisty jest dobra wiara - działa on nie po to, by wywołać uszczerbek u określonych osób i pogorszyć ich pozycję w organizacji, lecz po to, by warunki pracy w zakładzie były lepsze dla wszystkim. Osobiste sympatie i antypatie sygnalisty nie powinny mieć tu żadnego znaczenia - jego celem jest dobro firmy i osób będących jej częścią.

Wśród obszarów, które nie powinny umykać uwadze sygnalisty można znaleźć np. nieprawidłowości z zakresu realizacji zamówień publicznych, kwestii podatkowych i wywiązywania się z przestrzegania norm dotyczących bezpieczeństwa. Sygnalista może także zgłaszać wszelkie naruszenia z zakresu ochrony konsumentów, ochrony środowiska czy ochrony danych osobowych.

Na jaką ochronę może liczyć sygnalista?

Sygnalista jest podmiotem rozpoznanym przez prawo, a zatem także przez prawo chronionym. Podstawowym dokumentem regulującym sytuację sygnalistów w organizacjach jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Akt zobowiązuje firmy zatrudniające 50 lub więcej pracowników oraz wszystkie osoby prawne w sektorze publicznym do wdrożenia systemu informowania o nieprawidłowościach w organizacji.

Dyrektywa wyróżnia kilka podstawowych metod ochrony sygnalistów. Przede wszystkim sygnalista nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji po złożeniu zgłoszenia - nie można mu obniżyć wynagrodzenia lub wypowiedzieć umowy. Ochronie podlegają także jego dane - personalia informatora powinny pozostać tajne.

Sposobów na ochronę sygnalistów w firmie jest wiele. Jednym z nich jest wdrożenie specjalnego oprogramowania do zgłaszania naruszeń, które zapewniają informatorom bezpieczeństwo.

Warto zadbać o zgodność kultury organizacyjnej firmy z dyrektywą, ponieważ za utrudnianie przez pracodawcę działania sygnalistów grożą nawet sankcje karne. Działa to jednak w obie strony - także sygnaliście może grozić odpowiedzialność karna, chociażby za złożenie nieprawdziwego doniesienia.

Źródła:

https://www.owg.pl/blog/sygnalista-na-czym-polega-jego-funkcja

https://poradnikpracownika.pl/-sygnalista-kim-jest-i-jak-bedzie-chroniony-przez-prawo

Tekst przygotowała: Magdalena Strupiechowska

Przygotowano w ramach projektu Centrum Wspierania Rad Pracowników dofinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022–2033.