Prof. Jerzy Wratny: Rady pracowników – ekspertyza Instytutu Spraw Obywatelskich

Uwaga! To jest archiwalna aktualność przeniesiona ze starej strony – mogą występować techniczne problemy w sposobie wyświetlania treści

Nadchodzi tsunami w świecie pracy. Sztuczna inteligencja, komputery kwantowe, 5G. Nowe technologie zmieniają wszystko – powoli, systematycznie i skutecznie. Gdy wieją wichry zmian, jedni budują mury, inni budują wiatraki – mówi przysłowie. Rady pracowników i akcjonariat pracowniczy są takimi wiatrakami.

Instytut Spraw Obywatelskich od 2006 r. prowadzi kampanię obywatelską na rzecz wzmocnienia rad pracowników. Z naszych doświadczeń wynika, że ustawa o radach pracowników wymaga pilnej nowelizacji. Dlaczego i jak to zrobić? Na te pytania odpowiada profesor Jerzy Wratny w ekspertyzie. Zachęcamy do lektury prezentowanych poniżej fragmentów i całości ekspertyzy, refleksji i czynów.

9. Ocena realizacji ustawy w praktyce zakładów pracy

9.1.

Ogólnie można stwierdzić, że wdrożenie ustawy od początku jej obowiązywania przebiegało opornie, a z upływem lat sytuacja w tym zakresie nieustannie ulegała pogorszeniu.

Głównym źródłem informacji o  stosowaniu w praktyce zakładów pracy przepisów ustawy z 7 kwietnia 2006 r. były początkowo dane zamieszczone w rejestrze Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Opierając się na tym zasobie informacji, jak również na podstawie innych źródeł, już od pierwszych miesięcy obowiązywania ustawy proces jej wdrażania oceniany był nad wyraz krytycznie. I tak, według danych MPiPS na dzień 1 marca 2007 r., rady zostały powołane zaledwie w 1900 zakładach pracy na ok. 17 000 zakładów spełniających kryteria objęcia ich ustawą, co stanowiło zaledwie 8,9%. Do tej liczby należy dodać 4040 przypadków, w których strony (pracodawca i przedstawiciele pracowników) jeszcze przed wejściem w życie ustawy zawarły, z powołaniem się na jej projekt, porozumienia dotyczące uprawnień informacyjno-konsultacyjnych pracowników realizowanych w inny sposób niż poprzez instytucję rady pracowników.

Mnogość tego rodzaju porozumień w przeddzień wejścia w życie ustawy nasuwała podejrzenie, że w istocie rzeczy chodziło w nich o ominięcie celu ustawy.

Według danych MPiPS, ogólna liczba rad na koniec 2009 r. wynosiła 2981. Wzrost liczby rad nie wynikał jednak z większego zaangażowania pracowników i pracodawców w proces ich tworzenia, ale wiązał się przede wszystkim z upływem okresu przejściowego, gdy przepisy ustawy były stosowane do pracodawców zatrudniających co najmniej 100 pracowników, zaś po tej dacie objęto nimi pracodawców zatrudniających co najmniej 50 pracowników. Natomiast odsetek pracodawców, u których powołano rady w stosunku do ogółu zakładów pracy spełniających kryteria uzasadniające objęcie ich ustawą był znacząco niższy. Według danych Grupy INSPRO, zajmującej się monitorowaniem procesu tworzenia rad pracowników, 30 czerwca 2015 r. liczba rad wynosiła zaledwie 528, co stanowiło 2% zakładów pracy, w których rady, zgodnie z założeniami ustawy, powinny działać. [Cytuję za P. Ciompa, „Rady pracowników w Polsce – stan aktualny, problemy prawne i  społeczne, projekt nowelizacji” w: „10 lat rad pracowników w Polsce. Co dalej?”, opracowanie zbiorowe, Instytut Spraw Obywatelskich, Grupa INSPRO, Łódź 2016, s. 16.]

Czytaj cały tekst na portalu www.instytutsprawobywatelskich.pl